ไตวายเรื้อรังคืออะไร สาเหตุเกิดจากอะไร
ไตวายเรื้อรังคืออะไร สาเหตุเกิดจากอะไร
ไตวายเรื้อรังเป็นภาวะที่ไตไม่สามารถขับของเสีย และน้ำที่มีอยู่เกินออกจากกระแสโลหิตได้ ของที่คั่งและของเหลวที่มีอยู่เกิน ทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อน สาเหตุสำคัญของภาวะไตวายเรื้อรัง เกิดจากเบาหวานและความดันโลหิตสูง, ไตส่วน Glomeruli อักเสบ, Polycystic Kidney, ยากลุ่ม NSAID, ภาวะ Uric สูงทำให้ Urate เกาะที่ Medullary Interstitium เกิด Interstitial Fibrosis แต่ภาวะไตเสื่อมเลวลง
ในระยะแรกของภาวะไตวายเรื้อรังอาจไม่พบอาการผิดปกติ ในระยะท้ายผู้ป่วยต้องล้างไต หรือเปลี่ยนไตจึงจะมีชีวิตอยู่ได้ เป้าหมายสำคัญของการรักษา คือ การป้องกันไม่ให้ภาวะไตวายเรื้อรังดำเนินโรคเป็นภาวะไตวายระยะสุดท้าย โดยการควบคุมภาวะโรคที่เป็นสาเหตุของไตวาย เช่น เบาหวาน ความดัน และภาวะแทรกซ้อนเฉียบพลันที่เกิดขึ้นได้ เช่น การติดเชื้อและการฉีด Contrast เพื่อการวินิจฉัยทางรังสีวิทยา
การทำงานของไตปกติ
ไตมีหน้าที่กำจัดของเสียและน้ำส่วนเกินออกจากกระแสโลหิต ของเสียและน้ำส่วนเกินถูกสกัดเป็นปัสสาวะ ในการกลั่นปัสสาวะต้องมีองค์ประกอบสำคัญ 3 ประการ:
- ความดันโลหิตที่ไปเลี้ยงไตต้องเพียงพอ
- หน่วยไต เรียกว่า Nephron (Glomeruli และTubule) ต้องทำหน้าที่ขับของเสียและดูดของดีกลับร่างกาย
- ทางเดินปัสสาวะต้องไม่อุดตัน
ภาวะแทรกซ้อนที่เกิดจากภาวะไตวายเรื้อรัง
ภาวะไตวายเรื้อรังไม่ทำให้เกิดอาการจนกระทั่งระยะท้าย มักจะพบภาวะไตวายเมื่อตรวจเลือด หรือปัสสาวะด้วยความผิดปกติหรือโรคอื่น ส่วนมากแล้วจำนวนปัสสาวะจะปกติ แต่ปัสสาวะเหล่านี้มีส่วนประกอบของเสียผิดปกติไป เมื่อไตเสื่อมมากขึ้น ผู้ป่วยเริ่มมีบวมที่เท้า ข้อเท้า ขา เบื่ออาหาร ง่วงนอนง่าย คลื่นไส้/อาเจียน สับสนและสมองตื้อ บางคนมีความดันโลหิตสูง ระดับเกลือแร่ผิดปกติ โลหิตจาง และโรคกระดูกเสื่อม
Uremia เป็นกลุ่มอาการในภาวะท้ายของโรคไตวาย ผู้ป่วยมีอาการเบื่ออาหาร คลื่นไส้/อาเจียน เนื้อเยื่อรอบหัวใจบวม ปลายประสาทเสื่อม ความคิดสับสน ง่วงนอน ชักและ Coma
การประเมินภาวะไตวาย
- อัตราการกรองของเหลวของ Glomeruli
Glomerular Filtration Rate หรือ GFR เป็นตัวชี้วัดจำนวนหน่วยไตที่ยังทำงานอยู่ ส่วนมากดูที่ระดับ Creatinine ค่า Creatinine ที่สูงขึ้นแสดงว่า การทำงานหน่วยไต (Nephron) น้อยลงชั่วคราว หรือถาวร ค่า Creatinine ที่ลดลงแสดงว่าหน่วยไตทำงานดีขึ้น ถ้าค่า Creatinine ที่คงที่แสดงว่าโรคไตคงตัว
- ปริมาณโปรตีนในปัสสาวะ (Proteinuria)
เป็นเครื่องบ่งบอกโรคไต ปริมาณโปรตีนจำนวนน้อยที่ออกมาหรือที่เรียก Microalbuminuria เป็นเครื่องชี้วัดโรคไตโดยเฉพาะในโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูง
- การตรวจทางรังสี เช่น CT หรือ Ultrasound
ใช้ดูภาวะทางเดินปัสสาวะอุดตัน จากนิ่วหรือสาเหตุอื่น
- การตรวจชิ้นเนื้อไต (Kidney Biopsy)
ใช้วิจิฉัยภาวะการอักเสบของ Glomeruli (Glomerulonephritis) และภาวะโรคไตผิดปกติอย่างอื่น
- SUP Board กิจกรรมสุด Cool แห่งปี 2021 หนีโควิด
- โรคระบาดลุกลาม สร้างแรงบันดาลใจในงาน Paris Fashion Week
การรักษาภาวะไตวายเรื้อรัง
สิ่งสำคัญของการรักษาคือ การจัดการกับสาเหตุของโรคไตวายเรื้อรัง สาเหตุบางอย่างรักษาได้ เช่น นิ่วในไต ยาบางชนิด เช่น NSAIDS, โรคติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ, ภาวะ Uric สูง เป็นต้น
ความดันโลหิต: พบได้ร้อยละ 80-85 ของผู้ป่วยไตวายเรื้อรัง ยากลุ่ม Angiotensin Converting
Enzyme Inhibitor (ACEI) และกลุ่ม Angiotensin Receptor Blocker (ARB) สามารถลดความดันโลหิตและปริมาณโปรตีนในปัสสาวะ จึงลดอัตราการเสื่อมของโรคไตได้มากกว่ายารักษาความดันโลหิตอื่นๆ
ยาขับปัสสาวะ (Diuretics) ใช้ร่วมกับ ACEI และ ARB ได้ เพื่อให้คุมความดันให้ปกติ
ผู้ให้บริการอาจแนะนำให้ผู้ป่วยวัดความดันตนเองที่บ้านเป็นระยะได้
ภาวะเลือดจาง: ผู้ป่วยไตวายเรื้อรังมีภาวะโลหิตจางได้ เพราะ Juxtaglomerular Apparatus
สร้างสาร Erythropoietin ได้น้อยลง ภาวะเลือดจางทำให้ผู้ป่วยเหนื่อยง่าย ผู้ป่วยบางคนควรได้ฉีด Erythropoietin โดยผู้ให้บริการ หรือฝึกญาติให้ฉีดยาให้
การปรับอาหาร
- จำกัดโปรตีน ทำให้ผู้ป่วยไม่ต้องล้างไตบ่อย เพราะหน่วยไต (Nephron) ไม่ต้องขจัด Urea ซึ่งเป็นสารที่ได้จากการย่อยโปรตีนมากเกินไป
- การระวัง Potassium ผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังมีแนวโน้มที่ระดับโปตัสเซียมสูง การให้ยาขับปัสสาวะบางชนิดช่วยขจัดโปตัสเซียมได้ จำเป็นต้องจำกัดอาหารที่ทำให้โปตัสเซียมสูง และลดยาที่มีการสะสมโปตัสเซียม
- การระวัง Phosphate สาร Phosphate เป็นส่วนประกอบสำคัญของกระดูก เมื่อหน่วยไต (Nephron) ทำงานน้อย Phosphate จะมีปริมาณสูง จำเป็นต้องทานอาหารที่มี Phosphate น้อย เช่น ถั่ว นมถั่วเหลือง เนยแข็ง ไก่ นม และ Yogurt เป็นต้น
มาตรการลดระดับ Cholesterol และ Triglyceride ผู้ป่วยภาวะไตวายเรื้อรัง มักมี Cholesterol
และ Triglyceride สูง ซึ่งเสี่ยงต่อโรคหัวใจขาดเลือดไปเลี้ยง (Coronary Artery Disease) ผู้ป่วยจึงต้องทานอาหารไขมันน้อย ทานยาลดไขมัน หยุดบุหรี่ และคุมเบาหวานให้ดี
การร่วมเพศ ผู้ป่วยไตวายเรื้อรังมีปัญหาการร่วมเพศ ในสตรีอาจจะมีประจำเดือนผิดปกติ ควรแนะนำให้ผู้ป่วยปรึกษาแพทย์การตั้งครรภ์ การตั้งครรภ์ทำให้ภาวะไตเสื่อมเลวลง ผู้ป่วยโรคไตที่อยากตั้งครรภ์ต้องมีการเตรียมตัวโดยปรึกษาแพทย์อายุรกรรม และสูตินรีเวช เมื่อตั้งครรภ์อาจจะแท้ง ความดันโลหิตสูง ภาวะครรภ์เป็นพิษ (Pre Eclampsia และ Eclampsia)สตรีที่เปลี่ยนไตแล้วมีปัญหาจากการตั้งครรภ์น้อยลง หากต้องการตั้งครรภ์อาจรอให้เปลี่ยนไตก่อน การเตรียมล้างไต ผู้ป่วยไตวายเรื้อรังอาจต้องเตรียมตัวล้างไต ซึ่งมี 2 ชนิด Hemodialysis และ Peritoneal Dialysis แต่ละชนิดมีข้อดีข้อเสียต่างกัน ผู้ป่วยควรปรึกษาแพทย์โรคไตถ้ามีโอกาส การเปลี่ยนไตเป็นการรักษาที่ดีกว่าการล้างไต
ติดตามเนื้อหาดีๆ น่าอ่านได้ที่ anteatersailing.com อัพเดตทุกสัปดาห์